​Διαταραχές ύπνου

• Γενικά
• Ημερήσια υπνηλία
• Αϋπνία
• Παραϋπνίες
• Ανώμαλες κινήσεις στον ύπνο

Γενικά

Ο ύπνος είναι μια φυσιολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντίληψη, περιορισμένη αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και μειωμένο μεταβολισμό. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη από ύπνο διάρκειας 7-8 ωρών, κυρίως κατά τη διάρκεια της νύκτας, που εναλλάσσεται με μια φάση εγρήγορσης διάρκειας περίπου 16 ωρών κατά τη διάρκεια κυρίως της ημέρας (24ωρος “κιρκάδιος” κύκλος). Φαίνεται ότι ο ύπνος αποκαθιστά τον εγκέφαλο και το σώμα από την κόπωση κατά τη φάση της εγρήγορσης και συντελεί στις διαδικασίες μάθησης και μνήμης.

Οι κύκλοι ύπνου-εγρήγορσης ρυθμίζονται από:

• μια ομοιοστατική ανάγκη για ύπνο (αυξάνεται με στέρηση του ύπνου και μειώνεται κατά τη διάρκεια τού ύπνου)
• έναν κιρκάδιο (24ωρο) βηματοδότη που ρυθμίζει την έναρξη και τη λήξη του ύπνου (ρυθμίζεται από τον υπερχιασματικό πυρήνα του υποθαλάμου μέσω της έντασης του προσλαμβανόμενου ηλιακού φωτός και της μετάδοσης του από τον αμφιβληστροειδή και την αμφιβληστροειδοθαλαμική οδό)
• περιβαλλοντικούς παράγοντες

Η έλλειψη του ηλιακού φωτός κατά τη διάρκεια της νύκτας μεταφέρει ερεθίσματα από τον υπερχιασματικό πυρήνα του υποθαλάμου προς την επίφυση μέσω της συμπαθητικής οδού (κατιόν συμπαθητικό δεμάτιο - αυχενικός νωτιαίος μυελός - συμπαθητική άλυσος - άνω αυχενικό γάγγλιο - επίφυση) και απελευθερώνεται μελατονίνη, που συγχρονίζει τους κιρκάδιους ρυθμούς και προάγει τον ύπνο.

Ο ύπνος με βάση την πολυγραφική μελέτη με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ), ηλεκτρομυογράφημα (ΗΜΓ) και ηλεκτροοφθαλμογράφημα (ΗΟΓ) έχει διαιρεθεί σε δύο διακριτές φάσεις:

• ταχείας κίνησης των οφθαλμών (REM)
• χωρίς ταχεία κίνηση των οφθαλμών (NREM)

O NREM ύπνος βάσει του ΗΕΓ διακρίνεται σε τέσσερα στάδια:

• Στάδιο 1 σχετίζεται με την έναρξη του ύπνου (ο ύπνος είναι ρηχός) και στο ΗΕΓ παρουσιάζει κύματα χαμηλού εύρους και υψηλής συχνότητας
• Στάδιο 2 παρουσία υπνικών ατράκτων (spindles) 12-16Hz και Κ συμπλεγμάτων (Κ complex) στο ΗΕΓ
• Στάδιο 3 κύματα δ στο ΗΕΓ
• Στάδιο 4 κυρίως κύματα δ (μαζί με το στάδιο 3 ονομάζονται ύπνος των βραδέων κυμάτων, στην αρχή διαρκεί περισσότερο από τα άλλα στάδια και στην πορεία του ύπνου η διάρκεια του μειώνεται και τέλος παραλείπεται εντελώς)

Ο REM αποτελεί το 20-25% του συνολικού ύπνου στους ενήλικες, μειώνεται στους ηλικιωμένους και θεωρείται ωφέλιμος για τη σταθεροποίηση της μνήμης.

Στον άνθρωπο ο ύπνος αρχίζει πάντοτε από το στάδιο 1 ή 2 του NREM, βαθαίνει σταδιακά στο 2, 3 και 4 στάδιο του NREM και μετά από 90 περίπου λεπτά μεταπίπτει στον REM ύπνο, δομώντας έτσι έναν κύκλο NREM/REM, ο οποίος επαναλαμβάνεται 4-5 φορές κατά τη διάρκεια της νύκτας, με μεταβαλλόμενη τη σχέση διάρκειας NREM/REM ύπνου. Η αφύπνιση κατά τη διάρκεια του ύπνου REM συνήθως συνοδεύεται από έντονη ανάμνηση ονείρων.

Τους πρώτους μήνες της ζωής του ανθρώπου κυριαρχεί το στάδιο REM ύπνου. Σταδιακά αυξάνεται το στάδιο των βραδέων κυμάτων (είναι σημαντικό για την ανάπτυξη του οργανισμού λόγω έκκρισης της αυξητικής ορμόνης). Μετά την ενηλικίωση και το πέρας της ανάπτυξης αυξάνεται ο ελαφρύς ύπνος και στο γήρας υπάρχει αρκετός ύπνος των σταδίων 1 και 2 με συχνές αφυπνίσεις, μείωση του συνολικού νυκτερινού ύπνου και αύξηση του ημερήσιου ύπνου.

​Οι περισσότερες διαταραχές ύπνου προκαλούν ημερήσια υπνηλία και/ή αϋπνία τη νύκτα και σε μικρότερο βαθμό ανώμαλες κινήσεις ή διαταραχές συμπεριφοράς. Οι πολυγραφικές μελέτες είναι χρήσιμες για τον ακριβή καθορισμό της διαταραχής και τη συνύπαρξη παθήσεων από άλλα συστήματα που σχετίζονται με τη διαταραχή του ύπνου.